Kuşlarda renkler nasıl oluşur.
Kuşlarda, renk mutasyonlarına bağlı var olan sapmaları anlatırken, genellikle yaygın bir yanlış isimlendirme mevcuttur. Örnek olarak, kuşların renklenmesindeki beyazlıklar albino veya parsiyel (partial) albino olarak isimlendiriliyor. Kuşlarda bulunan renk sapmalarının teşhisi ve isimlendirmesini doğru yapabilmek için tüylerinin orijinal renklerini bilmek ve renk sapması sonrası gözlemlenen tüy renklerine göre hangi renk ''aberasyon” sapınç mekanizmasının işlediğini bulmak gereklidir. Bunu yapabilmek içinde pigmentlerin rolünü bilmemiz gereklidir. Bu yazıda temel bir fikir vermek üzere, Renk mutasyonlarının en yaygın türlerini ve isimlendirmelerini sizlere aktarmaya çalışacağım.
Pigmentasyon: Kuşlarda tüy rengini belirleyen en önemli pigmentler melanin ve karatenoidlerdir. Gıdalar, enzimler aracılığıyla renk pigmentlerine dönüştürülür. Bu pigmentler depolanarak tüy gelişiminde kullanılır. İncelediğimiz renk sapmaları genellikle gıdaya bağlı bir pigment sorunu olabileceği gibi, nadiren de genetik kaynaklı olabilir. Örneğin falmingolar. Bilindiği gibi flamingoların tüylerinin kırmızı olup olmaması yedikleri yiyeceklerin karoten miktarına bağlıdır. Çok az karoten içerikli besin aldıklarında ise tüyleri beyazdır.
Fringilla coelebs, Chloris chloris, Carduelis carduelis, C. spinus ve Loxia curvirostra gibi kuş türlerinin tüylerinin bir kısmı ise sarı ve kırmızı karoten sayesinde renklenir.
Melanin:
Eumelanin ve feomelanin ismi verilen iki melanin türü kuşlarda mevcuttur.
Eumelanin konsantrasyonuna bağlı olarak tüylerde siyah, gri ve koyu kahverengi tüy renkleri görülür. feomelanin, yüksek konsantrasyona bağlı olarak tüylerde kırmızımsı kahverengi, düşük konsantrasyonunda ise neredeyse beyaz sarı-kahve renk görülür. Melaninlerin birlikte kullanımı ile tüy gri-kahverengi bir renk alabililir. Göz ve cilt rengi ise sadece eumelanine bağlı renklenir. Bazı türlerde renklenme tamamen eumelanine bağlıdır.
Örneğin; Uria aalge, Alca torda, Corvus monedula, Rook C frugilegus ve Carrion Crow C corone. bununla birlikte çoğu türde her iki melanin de mevcuttur.
Albinism: Albinoluk, her iki melanin türünün de tamamen yokluğundan kaynaklanır. Albino kuşların tüyleri, gözleri ve cildi melaninler tarafından renklendirilmemiştir. Mutasyon, nedeniyle bir albino kuşun vücudunda melanin üretimi için gerekli tirozinaz enzimi hiç bulunmaz. Albino kuşların gözlerinin kırmızı olması ve ciltlerinin pembemsi olmasının nedeni ile renksizlik nedeniyle kanın renginin gözükmesindendir. Birçok beyaz kuş ise melanin pigmentinin bir formunu gösterdiği için bu kuşlara parsiyel (kısmi) albino demek yanlıştır. Bu bir kişiye kısmi hamile demek gibi bir şeydir. Albino kuşları göz ve cilt rengi teşhis için önemli bir nokta olabilir. Karotenlerin tirozinaz enzimi üzerinde etkisi yoktur. Albino bir kuşta karotene bağlı oluşan renklenmeler var olacak, ama melanin pigmentinin yokluğuna bağlı olarak renklendirme ise görülmeyecektir ve yine bu kuşlar kırmızı gözlere ve melanin sayesinde alacağı rengi almamış, renksiz yada pembemsi diyebileceğimiz bir cilde sahip olacaktır. Yani bilinenin aksine tüm albino kuşlar tamamen beyaz değildir, çünkü karotene bağlı mekanizmada işin içine girmektedir. Albinoluk tüm hayvanlarda otozomal çekinik genlerdeki mutasyona bağlı olarak oluşur ve aslında nadir bir gen değildir. Birçok populasyon da görülür. Yetişkin albino kuşlar neden çok nadir görünür/görünüyor? Diye düşünebilirsiniz, bunun nedeni ise albinoların gözlerindeki pigment yetersizliğine bağlı olarak, ışığa çok duyarlı gözlerinin olması ve görme derinliğinde, sahip oldukları zorluklar nedeniyle, kolay av olmaları, vb. nedenler sonucu ölmeleri yüzündendir.
Leucism:
Tirozinaz enzimine sahip, melanin üretimini gerçekleştiren fakat depolanan melaninin tüylere iletimini engelleyen bir kalıtsal bozukluk nedeniyle, Tüylerdeki kısmi ya da toplam eumelanin ve feomelanin eksikliği olarak tanımlanabilir. Muhtemelen kuşlarda en sık görülen kalıtsal renk aberasyonudur. Bazen yanlış olarak bu tür kuşlarda parsiyel albino olarak isimlendirilir. Melanini tamamen tüylerinde renklendirme yapamayan bir kuş bunun sonucu albino bir kuş gibi beyaz olacak, yada karotenli bölgeleri renkli, melaninle renklenen tüyleri beyaz olacaktır. Fakat gözleri ve cildi normal renginde olacak ve görmesi normal olacaktır. Bu da bu kuşların görülme sıklığını albino yetişkin bireylere oranla artırır. Kısmi melanin eksikliğine bağlı baştaki bazı tüylerde, kanatlar vb beyaz tüyler görülebilir kısmi leucism olarak adlandırabiliriz. Başta eumelaninin siyah, gri ve koyu kahverengi tüy rengi, ve feomelanin konsantrasyonuna bağlı, kırmızımsı kahverengi, beyazımsı sarı-kahve renkleri oluşturabildiğini söylemiştik. leucistic bir kuşta eğer yalnız tamamen eumelanin yokluğu varsa, eumelanin yokluğu nedeniyle siyah, gri vb renk yerine çok soluk bi renk görülecek, feomelaninin tek başına yokluğunda ise onun oluşturduğu renk görülmeyecek farklı soluk bi renk görülmesi mümkündür.
Brown

Kahverengi)
Kahverengi renk sapması ise, eumelanin niteliksel indirgenmesi olarak tanımlanabilir. Bu mutasyonda pigment miktarı değişmemiş fakat eumelaninin oluşturduğu görüntü değişmiştir. Melaninin kalıtımsal bir şekilde tam oksidasyonu sonucunda siyah olan tüylerin rengi koyu kahverengi olarak gözükür. Feomelanin ise etkilenmez. Kuşun renklerinin oluşumunda her iki melanin mekanizmasının da etkili olduğu türlerde sadece eumelanin mekanizmasının etkili olduğu türlere göre, bu mutasyon daha az belirgindir.
Bütün türlerde bu mutasyon cinsiyete bağlı ve çekinik olarak aktarılır. Doğada bu mutasyona genelde dişilerde rastlanır erkek bireylerde ise, kahverengi bir anne ve heterezigot bir babaya (görünümü normal ama çekinik olarak kahverengi renk mutasyonunu taşıyan) sahip bir erkek bireyin kahve rengi renk mutasyonuna sahip olmasından söz edilebilir. Kuşlarda erkek birey iki Z Z kromozomu taşırken dişinin de bir Z ve bir W kromozomu taşıdığı unutulmamalıdır.
Dilution:
Dilution ise melaninlerin niceliksel olarak indirgenmesi olarak tanımlanabilir. Brown (Kahverengi) renk mutasyonunda pigment miktarı değişmezken bu mutasyonda pigment miktarında azalma görülür. Pigmentte değişme olmasa da konsantrasyonunda bir değişme olur. Buda kuşun renginde orijinal rengine göre bir seyreltme meydana getirir. Dilution, pastel ve isabel olmak üzere iki form içerir.
İno:
Ino, eumelanin ve feomelaninin kuvvetli bir şekilde indirgenmesi olarak tanımlanabilir. Bu mutasyonda feomelanin’in yok denecek kadar aza indirgendiği ve eumelaninin oksidasyonu da neredeyse yoktur. Siyah tüyleri çok soluk neredeyse beyaza dönük kahverengi olarak, yeni çıkan tüylerinde ise renk ve desen belli belirsizdir. Eski tüylerin ise nerdeyse hepsi güneş ışığının etkisi ile beyazlamıştır. Bir Ino’nun da kırmızımsı gözleri vardır. Çünkü pigmentler bu bölgede de ortadan kalkmıştır. Ancak bir Albinoya göre çok daha iyi görürler. Gözlerinin kırmızımsı olması nedeniyle ve tüylerinin güneş ışığı ile tamamen beyazlaşması mekanizmasını düşünüp, Albino ile karıştırılabileceği düşüncesinde olabilirsiniz. Fakat Doğada kırmızı gözlü beyaz bir kuş görürseniz bu kuş çok büyük ihtimalle albino'dur. Çünkü Ino’da cinsiyete bağlı ve resesif bir özelliktir.
Schizochroism:
İki melanin türünden birinin yokluğu olarak tanımlanabilir. Phaeo (Feo) ve grey (gri) olmak üzere iki formu vardır. Gri eumelanin‘in, Feo ise feomelaninin tamamen indirgenmiş şeklidir. Feo mutasyonunda sadece kırmızımsı kahverengi feomelanini, Gri mutasyonunda ise sadece Siyah/Gri ve kahvrengi eumelanin içerir.
Melanism: Melanizm ise melaninlerdeki artış olarak tanımlanabilir. Eumelanizm ve feomelanizm olarak ikiye ayrılır. Eumelanizmde kuş genel görünüş olarak siyahımsı iken, feomelanizmde kuşun genel görünüşü kırmızımsı kahverengidir.
Grizzle:
Bu mekanizma leucism’in tersine tüyler kırçıllıdır çok az bir pigment vardır.
Acromelanism:
Eumelanin ve feomelaninin kuşun vücut sıcaklığı ve çevre sıcaklığına bağlı olarak tüylerde birikimi olarak tanımlanabilir. Vücudun soğuk bölümleri, baş üstü gibi, sıcak bölümlere göre daha çok pigment içerir.
Aberasyon: Normalden sapma veya uzaklaşma, normal dışı değişiklik, sapınç.
Değerli bir hocamızın paylaşımıydi bu makele